Wat is nietigheid?

Op grond van artikel 3:39 BW en artikel 3:40 BW kan een rechtshandeling nietig zijn. Als een rechtshandeling niet in de voorgeschreven vorm is verricht, is deze nietig. Ook als een rechtshandeling door zijn inhoud of strekking in strijd is met de goede zeden of de openbare orde, is deze nietig.

Gevolgen nietigheid

Als een rechtshandeling nietig is, dan heeft deze juridisch gezien nooit bestaan. Dat betekent dat de rechtshandeling in de praktijk misschien wel heeft plaatsgevonden en daarmee praktisch gezien heeft bestaan, juridisch gezien zijn er geen rechtsgevolgen ingetreden. Deze rechtsgevolgen zijn dan van rechtswege nietig. Dat betekent dat niet iemand zich eerst op de nietigheid van de rechtshandeling hoeft te beroepen. Het feit dat er sprake is van een nietige rechtshandeling treedt automatisch in. Met nietigheid worden vooral de belangen van derden gewaarborgd. Niet zozeer de belangen van de partijen zelf staan hier centraal. Het gaat erom dat de belangen van anderen dan degene die de rechtshandeling(en) verrichten beschermd worden.

Wanneer is een rechtshandeling nietig?

Als uitgangspunt nemen we de overeenkomst als rechtshandeling. Als iemand een overeenkomst sluit kan deze nietig zijn, waardoor deze overeenkomst geen rechtsgevolgen in het leven roept. Als het sluiten van de overeenkomst zelf in strijd is met de wet, de goede zeden of openbare orde, is deze nietig. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn als je een arbeidsovereenkomst sluit waarin je een vergoeding afspreekt die lager is dan het minimumloon. Je hebt dat een rechtshandeling verricht die in strijd is met de wet. Ook de inhoud van de overeenkomst zelf kan in strijd zijn met de wet, de goede zeden of de openbare orde. Met de inhoud bedoelen we dan de prestaties die zijn afgesproken. Je mag bijvoorbeeld niet afspreken in een koopovereenkomst dat iemand de helft van de koopprijs zwart kan betalen. Dat is in strijd met de wet. Als we het hebben over de strekking van een overeenkomst moeten we kijken naar de gevolgen en de motieven van de rechtshandeling. Op het moment dat jij een mes koopt in de supermarkt om je brood mee te snijden, dan mag dat. Maar als jij een mes koopt met het idee iemand daar later mee te vermoorden, dan is de strekking van de rechtshandeling in strijd met de wet, goede zeden of openbare orde. De rechtshandeling is daarom nietig.

Vormvoorschriften en nietigheid

Als iemand zich niet houdt aan bepaalde vormvoorschriften die de wet voorschrijft voor een rechtshandeling kan deze nietig zijn. Soms schrijft de wet wel vormvoorschriften voor, maar zegt die wet ook dat bij niet-naleving hiervan geen sprake is van een nietige rechtshandeling. Maar in beginsel is het zo dat als de wet een vormvoorschrift voorschrijft, deze moet worden nageleefd. Gebeurt dit niet, dan is de rechtshandeling daarmee nietig.