Alles wat je wil weten over smart contracts

8 augustus 2022

Wat zijn smart contracts?

Het begrip ‘smart contract’ is in opkomst. De afgelopen jaren hoor je er steeds meer over. Je contracten in de cloud. In een blockchain, vaak in Ethereum. Heeft iets met crypto te maken. Wat dan weer bekend is van crypto currency, zoals Bitcoin. En iets met NFT’s (non-fungeable tokens)? Advocaat Frank van ’t Geloof van Damsté Advocaten schreef er een interessante gastblog over! 

 

Veel mensen hebben gehoord van smart contracts, maar weten niet precies wat het is en wat er nu zo bijzonder aan is. Toch komen steeds meer bedrijven steeds vaker toepassing ervan tegen. En dan is het toch wel prettig er iets van af te weten. Hoe prettig klinkt het ook: een ‘slim contract’?

In deze blog probeer ik duidelijk te maken waar het over gaat en hoe je een smart contract wel of niet kunt gebruiken. Ieder bedrijf gaat dagelijks vele overeenkomsten aan, maar hoeveel daarvan zijn ‘smart contracts’ en wat moet je daar nu eigenlijk van weten? Worden ze als gewone overeenkomsten beschouwd, of is het echt iets heel nieuws?

Definitie van Smart Contract

Er zijn allerlei definities voor het begrip “Smart contract” in omloop. Zo zijn er in de Verenigde Staten een aantal staten waar speciale wetgeving rondom smart contracts is gerealiseerd. Daarin worden diverse definities gehanteerd. Nick Szabo definieerde in zijn artikel ‘Smart Contracts’ uit 1994 (!) smart contracts als: ‘a computerized protocol that executes the terms of a contract’.

Nick Szabo stelde verder ook dat: ‘the general objectives of smart contract design are to satisfy common contractual conditions (such as payment terms, liens, confidentiality, and even enforcement), minimize exceptions both malicious and accidental, and minimize the need for trusted intermediaries.’

Ricardo de Caria heeft in 2019 in European Review of Private Law (6-2019) de volgende definitie uit een hele reeks bestaande definities afgeleid en die lijkt de kern goed te treffen:

“we can define decentralized smart contract as any digital agreement which is (a) written in computer code (thus, a piece of software), (b) run on blockchain or similar distributed ledger technologies (thus, decentralized) and (c) automatically executed without any need for human intervention (thus, smart).”

Een smart contract of ‘slim contract’ is dus software die draait in blockchain (of iets vergelijkbaars). En daarnaast wordt een smart contract automatisch uitgevoerd. (zonder menselijke tussenkomst).

Gebruik van Smart Contracts

Als, zoals de definitie stelt, het contract zonder menselijke tussenkomst uitgevoerd moet kunnen worden, betekent dit, dat smart contracts niet geschikt zijn voor contracten die niet volledig door het contract zelf uitgevoerd kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan de verlening van een door mensen uitgevoerde dienst.

De consequentie is dus, dat Smart Contracts alleen goed kunnen worden gebruikt voor overeenkomsten die geheel digitaal en zonder nader menselijk handelen nagekomen kunnen worden.

Omdat smart contracts geprogrammeerd moeten worden, ligt het voor de hand om ze vooral in te zetten voor gestandaardiseerde transacties en wat minder voor complexe eenmalige contracten. Het moet de moeite van het programmeren wel waard zijn.

Voorbeeld: afname clouddienst

Gebruik van smart contracts om clouddiensten te verkopen, is een voorbeeld van een prima toepassing.

Uitleg afname clouddienst

Eerst komt het smart contract tot stand (stappen 1 en 2), waarna de klant betaalt en de leverancier de toegangscodes verstrekt aan het smart contract (beiden stap 3). Het smart contract controleert of iedereen aan alle verplichtingen heeft voldaan en geeft de betaling en de toegangscodes vervolgens door (stap 4). Hierdoor kan de klant de dienst gaan gebruiken (stap 5).

Smart Contracts en het contractenrecht

Een overeenkomst is volgens de Nederlandse wet een ‘meervoudige rechtshandeling, waarbij een of meer verbintenissen tot stand komen’. Een verbintenis is een plicht voor iemand om een ander iets te geven (en dus het recht van die ander om dat te krijgen).

Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod van iemand en aanvaarding van dat aanbod door een ander. Overeenkomsten hebben geen wettelijke vorm – ze zijn vormvrij. Je kunt een contract dus prima in de vorm van een stuk software aangaan.

Ook een smart contract komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan door een ander. Er moeten minstens twee partijen zijn die het eens worden over welke verplichtingen zij aangaan en onder welke voorwaarden zij dat doen. Bij een smart contract komt daar dus bij, dat die verplichtingen geheel automatisch nagekomen moeten kunnen worden. De vorm van de overeenkomst is uitvoerbare software.

Voorbeeld: levering woning

De levering van een woning wordt in Nederland verricht door een notaris, omdat deze moet controleren of aan alle formele vereisten is voldaan en om de eigendomsoverdracht in te schrijven in de openbare registers. Juist het controleren van al die formele vereisten en een inschrijving in de openbare register zijn zaken die een smart contract goed kan.

De levering vereist wel eerst een koopovereenkomst. Die zijn voor 80% standaard, maar er kunnen allerlei bijzonderheden in staan.

Achtergrond koopwoning

Een smart koopovereenkomst is hier niet uitgewerkt, alleen de leveringsakte. Als de wet dit niet (meer) zou verhinderen, dan zou een leveringsakte voor een woning theoretisch een smart contract kunnen zijn. Zo’n smart contract zou wel in alle mogelijke specifieke vereisten uit koopcontracten moeten voorzien. Als er bijvoorbeeld financieringsvoorbehoud is, dan moet er een functie zijn die door een aangewezen partij als vervuld kan worden aangemerkt. En als er binnen een bepaalde termijn niet aan is voldaan, dan kan het niet meer worden uitgevoerd; eventuele reeds uitgevoerde handelingen moeten wellicht (deels) worden teruggedraaid.

Uitleg smart leveringsakte woning

Zodra de koopovereenkomst tot stand is gekomen, moeten de eisen uit de koopovereenkomst naar de smart leveringsakte worden doorgegeven (stappen 1 en 2). De leveringsakte zelf heeft daarnaast allerlei standaard eisen, zoals het ontbreken van beperkte rechten op het over te dragen recht in de openbare registers, bijvoorbeeld een recht van hypotheek voor een bank. De ontvangst van een betaling (door het smart contract) is ook een eis. Als aan alle eisen voldaan is (stap 3), dan vindt inschrijving plaats in de openbare registers (stap 4), wordt de verkoper betaald en de koper geïnformeerd van de eigendomsoverdracht (stap 5).

Smart contracts internationaal

Omdat een smart contract in een internationaal blockchain platform werkt, dat zich niets van grenzen aantrekken, zijn smart contracts gemakkelijk internationaal van karakter. Dat compliceert de juridische status wel behoorlijk. In Nederland is het niet heel ingewikkeld door de manier waarop in Nederland overeenkomsten tot stand komen.

In andere landen, zoals de Verenigde Staten, zijn er soms andere eisen. Soms zijn er vormvereisten, omdat bewijs vereist wordt dat de overeenkomst tot stand is gekomen. Soms is een tegenprestatie verplicht (wat in Nederland niet zo is). Als er naar vreemd recht beoordeeld wordt of een smart contract echt een overeenkomst is, dan hoeft dat dus niet per definitie hetzelfde uit te pakken als in Nederland. Dat is dan ook de reden waarom in sommige landen speciale wetgeving is gemaakt om smart contracts wel als overeenkomsten te aanvaarden.

Welk recht van toepassing is op de uitleg van een smart contract, is een van de vele voorbeelden die als achtergrondinformatie in een smart contract vastgelegd zou kunnen worden, voor gevallen van conflict.

Voordelen van smart contracts

Het grootste voordeel van smart contracts is, dat als ze zijn nagekomen, ook het bewijs daarvan bestaat in het blockchain platform. En zolang alle verbintenissen, maar echt helemaal automatisch na te komen zijn, kan en ook nooit een geschil over de nakoming van de overeenkomst ontstaan. Handhaving van de nakoming wordt zo overbodig.

Zoals al gesteld, zijn smart contracts bij uitstek geschikt om heel veel transacties ontzettend efficiënt tot stand te laten komen en uit te voeren. Dat is typisch een kenmerk van met behulp van computers regels uit te voeren. Smart contracts zijn dus in het bijzonder geschikt voor toepassingen die grote volumes aan transacties meebrengen.

Een voordeel is verder dat, als een smart contract beschikbaar is, het geen tussenpersoon, bijvoorbeeld een notaris, vergt om de transactie tot stand te brengen. De blockchain zorgt immers voor de transactionele garanties waarin de applicatie van het contract voorziet.

Nadelen van smart contracts

Een groot nadeel is dat smart contracts door de automatische executie ervan meestal niet veel rekening houden met als het allemaal mis gaat. Waar een conventioneel contract voor het grootste deel regelt wat de consequenties zijn als het allemaal wat minder loopt met de nakoming van de overeenkomst, zodat een rechter weet wat de partijen ermee wilden, is dat er veel minder bij smart contracts. Onder Nederlands recht wordt dat dan allemaal redelijk makkelijk door de wet ingevuld, maar in andere rechtssystemen levert dat veel meer complicaties op.

Smart contracts maken vereist ontwikkelaars. Die ontwikkelaars moeten zorgen dat de contracten zo opgesteld zijn, dat de partijen na het aangaan van het contract niets meer af hoeven te stemmen. De regels moeten zonder verdere discussies uitgevoerd kunnen worden. En aan alle eisen van het contract moet kunnen worden voldaan zonder dat iemand nog beslissingen hoeft te nemen. In feite moet de ontwikkelaar daarvoor zorgen. Gebeurt dat niet, dan ontstaat er mogelijk een probleem in de uitvoering, en daarin moet het contract dan ook voorzien, wat hoge eisen stelt aan de ontwikkelaar ervan.

Smart Contracts en blockchain

Technologie

Blockchain is een encryptie technologie. De technologie is vooral bekend geworden door Bitcoin en andere crypto valuta. Het voordeel van blockchain is dat het toelaat gegarandeerde administraties aan te leggen zonder dat er een partij aangewezen hoeft te worden om het management ervan op zich te nemen.

Distributie en beveiliging

Een blockchain is verspreid over netwerken en is verbonden via het Internet. De techniek die dit mogelijk maakt heet crypto. Crypto wil zeggen dat de gegevens door middel van versleuteling beveiligd zijn. Die versleuteling is zo geregeld, dat met de beschikbare technologie van dat moment de gegevens in de administratie niet veranderd kunnen worden. Hiervoor is een heel slimme non-stop encryptie competitie deel van de blockchain. Op die manier ‘weet’ de blockchain steeds hoe ver het moet gaan met de encryptie om te zorgen dan niemand het systeem zal kunnen ‘kraken’.

Milieu

Het nadeel van deze aanpak is vooral die competitie. Dit vereist namelijk dat continue door alle deelnemers aan de competitie op de toppen van de beschikbare rekenkracht gewerkt moet worden, wat enorm veel rekenkracht kost. Die moet door computers opgebracht worden en het enige doel is dus zorgen dat de blockchain op het juiste beveiligingsniveau blijft.

Een belangrijk bezwaar tegen blockchain technologie en dus ook tegen smart contracts is de zware milieubelastingen ervan. De enorme rekenkracht die ervoor gebruikt wordt kost enorm veel elektriciteit.

Kosten

Het grote energieverbruik moet ook worden betaald. Het is dus zaak dat er niet meer in de blockchain wordt opgeslagen dan strikt noodzakelijk. Ook dit stelt eisen aan de ontwikkeling van smart contracts. Als het buiten de blockchain kan, dan is dat beter.

Meer informatie nodig? Neem gerust contact met onze IT-recht advocaten op.

Dit artikel is geschreven door advocaat Frank van ’t Geloof en verscheen eerder op de website van Damsté Advocaten.